بزرگنمایی:

تابستان امسال بود که الگوهای هواشناسی جهانی پاییز پربارشی را برای سال 1402 در ایران پیش‌بینی می‌کردند، پیش‌بینی‌ای که به‌غلط به استان کرمان و جنوب شرق کشور هم نسبت داده می‌شد در حالی که در همان گزارش ها نیز تمرکز بیشتر بر غرب و جنوب غرب کشور بود و پاییز هم تمام شد و باران چندانی نبارید.

اینکه این پیش‌بینی‌ها تا چه حد در فضای ذهنی مردم جا خوش کرد و دلخوش به پاییز پُرباران بودند موضوع جدایی است اما آنچه در واقعیت با آن روبه رو بودیم و دیدیم و بررسی کردیم امسال بارندگی چندانی در پاییز به ویژه در استان کرمان اتفاق نیافتاد و دیدگان و قلب ها نیز در استان دست به دعا شده اند که باران ببارد؛ در این زمینه چندروز اخیر نماز طلب باران نیز در مرکز استان اقامه شد.

این درحالی است که براساس گزارش ها کل بارش در استان از ابتدای سال زراعی تاکنون 13.2 میلی‌متر بوده است که از کاهش 57.4 درصدی بارش‌های امسال استان در مقایسه بامدت مشابه سال گذشته خبر می دهد.براساس اعلام هواشناسی، متوسط بارش بلندمدت استان کرمان نیز 36 میلی‌متر بوده است. اما مدیرکل هواشناسی کرمان اعلام کرد: در پاییز امسال میانگین بارندگی استان به 9.11 میلی‌متر رسید که در مقایسه با بلندمدت 9 میلی‌متر کاهش داشته است.

محسن عراقی‌زاده افزود: در بین شهرستان‌های استان کرمان، گُنبکی با 5.1 میلی‌متر، ریگان با 4.2 و فاریاب با میانگین بارش 4.3 میلی‌متر کمترین میزان بارش را در فصل گذشته داشته‌اند.

وی با اشاره به اینکه شهرستان بم با 4.20 میلی‌متر بیشترین میزان بارش را در سال زراعی جاری داشته است، تاکید کرد: جیرفت با 6.19 میلی‌متر و کرمان با 17 میلی‌متر بارش از ابتدای سال زراعی جاری در رتبه های بعدی قرار دارند.

پرباران ترین نقطه کرمان، بیشترین کاهش را داشت

اما نکته قابل تامل که طی چندسال اخیر هم خبرساز بوده اینکه به گفته مدیرکل هواشناسی استان کرمان، شهرستان رابُر که از مناطق مرتفع و پربارش طی سال های گذشته بوده، در پاییز سال جاری با میانگین بارندگی 7.15 میلی‌متر، 8.37 میلی‌متر بارندگی نسبت به بلندمدت خود را داشته و شهرستانی به شمار می رود که بیشترین کاهش را نسبت به بلندمدت داشته است.

قصه کم بارشی در استان کرمان موضوع جدیدی نیست که بگوییم به‌تازگی درگیر این پدیده شده‌ایم؛ این استان با آب و هوای خشک و در موقعیت خاصی از فلات ایران قرار گرفته، موضوعی که قنات های متعدد استان و تلاش پیشینیان ما برای کشاورزی با آب این قنات ها هم آن را ثابت می‌کند. هرچند، کاش طی سال های اخیر به باور کارشناسان، به جای سیاست توسعه چاه های عمیق، احیای قنات ها یا احداث قنات های جدید، همان ابتکار پیشینیان این سرزمین در دستور کار قرار گرفته بود تا این وضعیت را شاهد نباشیم.

به هر حال پاییز 1402 کرمان درحالی روزهای آخر خود را در تقویم ورق زد که آسمان دستش از بارش‌های موثر خالی و زمین هم سرش به خشکسالی همیشگی گرم بود.

یکی از مشکلاتی که این کم بارشی بر هر اقلیمی تحمیل می‌کند، خشکسالی است؛ پدیده ای که بیشتر با شاخص استاندارد بارش، تبخیر و تعرق اندازه گیری می شود و در زبان عامیانه‌تر، کم‌بارشی، تعداد روزهای بارانی کم، تغییرات شدید بارندگی در طول زمان و مکان از ویژگی های مهم آن است هر چند در کنار این عوامل به گفته کارشناسان سایر فاکتورهای اقلیمی نظیر دمای بالا، باد شدید و کاهش رطوبت نسبی هم در بروز این پدیده بی تاثیر نیست.

براساس گزارش هواشناسی، کرمان بین سال‌های 72 تا 81 طبق داده ها، خشکسالی نداشت و به عبارتی ترسالی حاکم بود اما شدت خشکسالی از سال 81 با خشکسالی خفیف شروع شد و در سال 1401 به اوج خود رسید.

بررسی وضعیت خشکسالی در استان کرمان را با توجه به بارندگی هایی که تاکنون پشت سرگذاشته ایم از طریق تحلیل داده‌های اداره کل هواشناسی استان کرمان پی می گیریم؛ طبق این اطلاعات بارش کشوری نسبت به سال گذشته در بلندمدت کاهش داشته است.

براساس اطلاعات بارش ثبت شده در ایستگاه‌های سینوپتیک (ایستگاه‌هایی که به‌طور هم‌زمان در سراسر دنیا بر اساس ضوابط و مقررات سازمان جهانی هواشناسی به‌طور 24 ساعته موظف به اندازه‌گیری و تهیه پارامترهای جوی و ارسال آن‌ها در شبکه مخابراتی هستند) سازمان هواشناسی، بارش تجمعی سال زراعی 1402-1401 کشور برابر با 191.9میلیمتر است که نسبت به بارش سال زراعی گذشته(178.3 میلیمتر) به میزان 7.6درصد افزایش و بلند مدت (234.9) به میزان 18.3 درصد کاهش را نشان می دهد.

کاهش 38 درصدی بارش‌ طی یکسال

علاوه بر کاهش بلندمدت بارندگی‌ها براساس داده‌های اداره کل هواشناسی استان کرمان، بررسی تغییرات بارش استان ها طی سال زراعی 1402-1401 در مقایسه با بلندمدت حاکی از بی‌هنجاری منفی بارش(کاهش بارش) در 25 استان کشور است که درصد کم بارشی در استان کرمان نسبت به بلند مدت 38 درصد بوده است.

طبق داده‌های هواشناسی میانگین بارش ها در استان کرمان طی سال زراعی 1402-1401 به میزان 84.7 میلیمتر بوده که این میزان در مدت مشابه سال گذشته و بلندمدت به ترتیب 107.6 و 136.7 میلیمتر است؛ این میزان بارش نسبت به دوره مشابه سال قبل 21 درصد و نسبت به آمار بلندمدت مشابه به میزان 38 درصد کاهش را نشان می دهد.

طی دوره یکساله، 99.8 درصد مساحت کرمان درگیر خشکسالی

بررسی و تحلیل خشکسالی در استان کرمان بر اساس شاخص استاندارد بارش- تبخیر و تعرق (SPEI) در دوره یک ساله تا پایان شهریور ماه 1402 بیانگر آن است که کاهش 38 درصدی بارندگی های استان کرمان طی سال زراعی 1402-1401 و افزایش 1.7 درجه ای دمای هوا باعث شده در تمامی شهرستان های استان خشکسالی با درجه های مختلف دیده شود و در مجموع 99.8درصد مساحت استان درگیر درجه های مختلف خشکسالی باشد به نحوی که1.2 درصد مساحت استان خشکسالی خفیف، 6.7 درصد خشکسالی متوسط، 22.4 درصد خشکسالی شدید و 69.3 درصد خشکسالی بسیار شدید و بخش محدودی از مساحت استان شهرستان های جیرفت و شهربابک در حد نرمال است.

طی دوره 10 ساله و درگیری 99.6 درصدی مساحت استان کرمان با خشکسالی

داده‌های 120 ماه یعنی دوره زمانی 10 ساله منتهی به شهریور 1402 هم خشکسالی اندوخته و انباشته شده کرمان را نشان می‌دهد که اثبات می‌کند در مجموع 99.6 درصد مساحت استان درگیر درجه های مختلف خشکسالی باقی مانده، به نحوی که 6.6 درصد مساحت استان خشکسالی خفیف، 26.1درصد خشکسالی متوسط، 46.4درصد خشکسالی شدید و 2.5 درصد خشکسالی بسیار شدید است.

البته بعد از شهریور 1402 هم شرایط خشکسالی به علت دلایلی مثل بارش ها و دمای هوا ادامه دار بوده و بر اساس داده های اداره کل هواشناسی استان کرمان، پهنه بندی خشکسالی هواشناسی بر اساس شاخص(استاندارد بارش، تبخیر و تعرق) SPEI سه ماهه تا پایان مهرماه 1402 بیانگر آن است که بیشتر مساحت استان نواحی غربی، شمالی و شرقی تحت تاثیر خشکسالی های بسیار شدید و سایر نقاط درجات خشکسالی خفیف تا شدید مواجه هستند.