بزرگنمایی:

 اصلاح شیوه زندگی به ویژه عادات غذایی مردم یک راهکار اساسی و نخستین قدم برای پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر است؛ در این راستا دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت در پویش تغذیه سالم، ترویج مصرف لبنیات را در دستور کار قرار داده است.

پویش ملی اطلاع رسانی تغذیه سالم امسال با هدف اطلاع رسانی در زمینه مصرف نمک تصفیه شده ید دار و ارتقا دانش آحاد جامعه در خصوص شیر و لبنیات در راستای افزایش مصرف لبنیات از یکم بهمن آغاز شده است و تا پانزدهم این ماه ادامه دارد؛ بر این اساس هفته دوم این برنامه به شیر و لبنیات در راستای افزایش مصرف لبنیات می پردازد .

دفتر بهبود تغذیه برای این هفته با موضوع لبنیات یک شعار اصلی تحت عنوان «از کودکی تا پیری، لبنیات دوست سلامتی» قرار داده است و به همین نسبت در ذیل آن از هشتم تا پانزدهم بهمن ماه، برای هر روز یک شعار جداگانه در نظر گرفته است:

هشتم بهمن - روزانه دو لیوان شیر بخورید، خواب بهتر با مصرف لبنیات بیشتر

نهم بهمن - لبنیات کم چرب خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش می دهد.

دهم بهمن - شیر یک میان وعده بسیار مغذی برای افزایش یادگیری و رشد بهتر دانش آموزان است.

یازدهم بهمن - مصرف لبنیات خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش می دهد.

دوازدهم بهمن - مصرف لبنیات به کنترل فشار خون کمک می کند.

سیزدهم بهمن - مصرف لبنیات از کوتاه قدی کودکان پیشگیری می کند.

چهاردهم بهمن - سیستم ایمنی خود را با مصرف ماست قوی کنید

پانزدهم بهمن - بهترین منبع کلسیم شیر و لبنیات است.

درباره افزایش مصرف لبنیات برای گروه های مختلف سنی و افزایش سهم آن در سبد مصرف خانوار زیاد سخن گفته شده است که مرور آن خالی از لطف نیست:

1_تامین سلامت استخوان ها با مصرف لبنیات

کلسیم مهم‌ترین ماده معدنی موجود در استخوان‌ها به شمار می‌آید که مواد لبنی مهمترین منبه آن به شمار می روند؛ بر این اساس لبنیات می‌توانند به سلامت استخوان‌ها کمک کنند.

بر اساس توصیه سازمان جهانی بهداشت هر فرد باید در هر روز 2 یا 3 وعده لبنیات مصرف کند تا کلسیم کافی برای استخوانهای خود دریافت کند زیرا شواهد نشان می‌دهد که مواد لبنی می‌توانند تراکم استخوان‌ها را افزایش داده و از خطرات مربوط به پوکی استخوان بکاهند و ریسک شکستگی استخوان را در بزرگسالان کاهش دهند.

با این وجود، لبنیات را نمی‌توان تنها منبع غنی کلسیم به حساب آورد. از جمله منابع کلسیم غیر لبنی می‌شود به کلم، سبزیجات برگ‌دار، حبوبات و مکمل‌های کلسیم اشاره کرد.

2_ کاهش خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2

بر اساس یافته های محققان محصولات لبنی می‌توانند از حجم چربی بدن و قطر مچ دست بکاهند و در ترکیب با رژیم‌های حاوی کالری اندک، بسیار موثر ظاهر می‌شوند؛ انواع ماست می‌توانند به جلوگیری از خطرات ناشی از سندرم‌های متابولیک مانند چاقی، فشار خون بالا و قند خون بالا کمک کند. برخی شواهد هم نشان می‌دهند که محصولات لبنی می‌توانند خطرات دیابت را کاهش دهند.

3_کمک به سلامت قلب

برخلاف گوشت که اسیدهای چرب زنجیره بلند دارد؛ لبنیات به طور عمده از اسیدهای چرب زنجیره کوتاه و متوسط تشکیل شده است. این اسیدها اثری متفاوت بر سلامت قلب می‌گذارند و حتی مزایای به‌خصوصی هم با خود به همراه می‌آورند.

نیاز به یک تغییر ساده در سبک زندگی

حسین فرشیدی معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی معتقد است، تغذیه، عامل مهمی در سلامت افراد بوده و اگر به خوبی مدیریت نشود، مشکلات عدیده‌ای در زمینه سلامت فرد و ابتلای وی به بیمای‌ها از جمله چاقی، دیابت و مشکلات قلبی و عروقی بوجود می آورد.

وی افزود: بسیاری از بیماری ها را با تغییر ساده در سبک زندگی و تغذیه می‌توانیم کنترل کنیم؛ گام نخست درمان این بیماری‌ها، تغذیه سالم و فعالیت های بدنی است که می‌تواند بار مالی بسیار زیاد دارو را کم کند.

فرشیدی با بیان اینکه طبق آمار سازمان بهداشت جهانی بیماری های غیرواگیر مانند دیابت، پرفشاری خون و سرطان‌ها با دو فاکتور فعالیت بدنی و تغذیه قابل پیشگیری هستند، اظهار کرد: در سال 2019 میلادی عوامل خطر تغذیه ای 65 هزار مورد مرگ را در کشور موجب شده است و متاسفانه روند این عوامل به طور متوسط در چهار سال اخیر کاهشی نبوده است.

وی از راهکارهای دولت برای افزایش سرانه مصرف لبنیات خبر داد و گفت: تاثیر قیمت ‌گذاری لبنیات بر میزان مصرف آن یکی از موضوعات مهم مباحث اقتصادی است که مدنظر دولت است و ماهانه در زمینه تغذیه 140 میلیارد تومان یارانه در نظر می ‌گیرد تا کمبودهای احتمالی غذایی را جبران کند که بخشی از آن را در حوزه لبنیات و برنامه شیر مدرسه می‌بینیم.

معاون وزیر بهداشت این آمار را هم ارایه داد که اکنون سرانه مصرف روزانه لبنیات در کشور 160 گرم است که باید به روزانه 220 گرم (یک واحد) برسد.

فرشیدی ضمن تاکید بر لزوم فرهنگسازی مصرف لبنیات از خردسالی افزود: برنامه شیر مدارس در 30 استان در حال انجام است و لبنیات باید نقش پررنگی در سبد غذایی ما داشته باشد.

سرانه مصرف شیر در ایران چقدر است؟

براساس سبد غذایی پیشنهادی از سوی دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، هر ایرانی در روز باید حداقل 250 گرم شیر مصرف کند در حالی که این میزان اکنون 190 گرم در روز و 70 کیلوگرم در سال برای هر فرد است. البته اگر این میزان شیر را هم مصرف کنیم هنوز با توصیه سازمان بهداشت جهانی که هر فرد در سال حداقل باید 165 کیلوگرم شیر بخورد و به طور کلی 350 کیلوگرم لبنیات مصرف کند، فاصله زیادی داریم.

طبق این برآورد ایرانی‌ها یک چهارم میانگین جهانی لبنیات مصرف می‌کنند.

از سوی دیگر سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) مصرف سه تا پنج واحد شیر و لبنیات در هرم غذایی روزانه افراد جامعه را ضروری دانسته است که شامل شیر، ماست، پنیر، کشک و دوغ می‌شود.

مینا کاویانی مسئول آموزش همگانی انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی در این باره با بیان اینکه سرانه مصرف شیر و لبنیات در ایران حدود یک سوم میانگین جهانی است، گفت: شیر و فرآورده‌های کم چرب آن یکی از گروه‌های مهم هرم غذایی هستند که باید در برنامه غذایی روزانه افراد باشد.

به گفته وی شیر، ماست، دوغ، پنیر و کشک در این گروه غذایی قرار دارند و تامین کننده پروتئین با کیفیت بالا هستند و مصرف آنها برای همه افراد به ویژه کودکان و نوجوانان در حال رشد و خانم‌های باردار بسیار مهم است.

لبنیات منبع ویتامین‌های مورد نیاز بدن

مسئول آموزش همگانی انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی با بیان اینکه مصرف دو تا سه لیوان شیر می‌تواند بخش قابل ملاحظه‌ای از نیاز بالغان به پروتئین روزانه را تامین کند، خاطرنشان کرد: گروه شیر و فرآورده‌های آن دارای برخی ویتامین‌ها مانند B2 یا ریبوفلاوین هستند که در واکنش‌های بدن نقش بسزایی دارند و از خشک شدن پوست اطراف دهان جلوگیری می‌کنند. این گروه غذایی همچنین دارای مقادیری ویتامین B12 است که در عملکرد اعصاب و خونسازی نیز نقش دارند.

کاویانی از دیگر ویتامین‌های موجود در شیر و لبنیات به ویتامین A اشاره کرد که در رشد، سلامت چشم، پوست، مخاط‌ها و بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن نقش دارد.

به گفته وی چنانچه شیر با ویتامین دی غنی شده باشد، در تامین این ویتامین نقش دارد و می‌تواند باعث افزایش جذب کلسیم شده و به سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها کمک کند. همچنین این ویتامین با داشتن نقش‌های متنوع، در ابعاد مختلف سلامت حتی سلامت روان نیز نقش دارد.

مسئول آموزش همگانی انستیتو از دیگر مواد مغذی موجود در شیر و لبنیات به کلسیم اشاره کرد و گفت: این ماده مغذی به همراه فسفر در استحکام و سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند.

به گفته وی مصرف منظم و روزانه شیر و لبنیات از نرمی استخوان، کندی رشد و خرابی دندان‌ها به ویژه در کودکان و از بروز پوکی استخوان(استئوپروز) در بزرگسالان به ویژه سالمندان جلوگیری می‌کند.

سرانه مصرف شیر و لبنیات در ایران حدود یک سوم میانگین جهانی

کاویانی با تاکید بر لزوم مصرف روزانه دو تا سه واحد شیر یا معادل آن لبنیات برای تمام گروهها گفت: متاسفانه مصرف شیر و لبنیات در کشور ما کمتر از یک واحد است. به همین دلیل مسئولان کشور تلاش دارند سرانه مصرف شیر و لبنیات ایرانیان را تا سال 1405 به میزان 20 درصد افزایش دهند.

مسئول آموزش همگانی انستیتو تغذیه با توجه به اینکه جمعیت ایران به سمت سالمندی می‌رود، مصرف شیر و لبنیات در سالمندان را بسیار پراهمیت برشمرد و یادآور شد که کمبود کلسیم باعث می شود که در آینده نزدیک با جمعیت کثیری از سالمندان مبتلا به مشکلات استخوانی مواجه شویم.

وی خاطرنشان کرد: کودکان نیز در صورت کمبود مصرف شیر و لبنیات در سنین بزرگسالی دارای استخوان‌های ضعیف و دندان‌های فاسد می شوند و در نتیجه با نیروی کار ناکارآمد مواجه خواهیم شد و نه تنها سلامت جامعه بلکه اقتصاد آن را هم با مشکل مواجه خواهد کرد.

چند توصیه درباره مصرف لبنیات

-- بزرگسالان سالم باید روزانه دو تا سه واحد از گروه شیر و لبنیات مصرف کنند.

-- زنان باردار و شیرده باید حداقل روزانه 3 واحد از این گروه مصرف کنند.

-- سعی کنید تا حد امکان از شیر پاستوریزه کم چرب استفاده کنید.

-- در صورت امکان پنیرهای تهیه شده از شیر پاستوریزه را مصرف کنید.

-- مقدار قند موجود در بستنی زیاد است بنابراین در مصرف آن زیاده روی نکنید.

-- از بستنی‌های ساده و کم چرب که از شیر پاستوریزه تهیه شده باشد، استفاده کنید.

-- قبل از مصرف کشک حتما مقداری آب به آن اضافه کرده و حداقل پنج تا 10 دقیقه آن را هم زده و بجوشانید.

-- برای پیشگیری از پرفشاری خون تا حد امکان از انواع کم نمک کشک استفاده کنید.

-- تا حد امکان از شیر و لبنیات غنی شده با ویتامینD استفاده کنید.

-- اگر دچار "عدم تحمل لاکتوز " هستید، شیر بدون لاکتوز و یا پنیر و ماست مصرف کنید.

-- هنگام خرید شیر و لبنیات به شرایط نگهداری و تاریخ انقضا مصرف آن توجه کنید.